Craniosacraal therapie en het zenuwstelsel

Na een traumatiserende gebeurtenis blijft het zenuwstelsel in de actiestand voor het geval er gevaar dreigt. Je blijft paraat om in actie te komen. Een van de eerste stappen in craniosacraal therapie is het kalmeren van het zenuwstelsel. Maar hoe werkt eigenlijk dat zenuwstelsel?

Voortdurende interactie

Misschien ken je wel situaties waarin je je onzeker, of zelfs bedreigd voelt, maar je niet weet waarom. Het kan zijn dat je om je heen kijkt en ziet dat niemand anders er last van heeft, maar dat het voor jou toch niet prettig voelt. We realiseren het ons niet maar onbewust registreren we elke dag tal van sociale signalen in onze omgeving. In onze interacties met anderen pikken we gezichtsuitdrukkingen, stemtonen en -intonaties, lichaamsbewegingen op – en nog veel meer! We observeren en communiceren voortdurend met de wereld en anderen.

Door deze interacties met de omgeving en anderen, wordt vanaf de geboorte ons zelfgevoel gevormd. We leren bijvoorbeeld wie we kunnen vertrouwen en wat en wie gevaarlijk voor ons voelt. Het lichaam verwerkt dit soort informatie voortdurend via interactie.

Het aansturingssysteem van het lichaam

Het zenuwstelsel is een ingenieuze, complexe structuur die informatie uit het hele lichaam verzamelt en de activiteit coördineert. Er zijn twee hoofdonderdelen van het zenuwstelsel: het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel.

Centrale zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit twee structuren, de hersenen en het ruggenmerg.
De hersenen bestaan uit miljarden onderling verbonden neuronen, of zenuwcellen. Zij functioneren als coördinatiecentrum voor bijna alle lichaamsfuncties. De hersenen bevinden zich in de schedel en bestaan uit verschillende hersengebieden. Er zijn 12 hersenzenuwen die uit de hersenen lopen en heel veel invloed hebben op allerlei processen in het lichaam.
Het ruggenmerg is een gebundeld netwerk van zenuwvezels dat de meeste delen van het lichaam met de hersenen verbindt.

Perifere zenuwstelsel

Het perifere zenuwstelsel bestaat uit alle zenuwen buiten onze hersenen en het ruggenmerg. Het kan worden onderverdeeld in twee verschillende systemen:

• Somatisch zenuwstelsel (bewust)

Dit systeem geeft informatie door vanuit de zintuigen aan de hersenen. Hierbij zijn sensorische zenuwen betrokken. En verder zorgt het ervoor dat onze spieren en hersenen met elkaar kunnen communiceren. Het somatische systeem helpt de hersenen en het ruggenmerg om signalen naar de spieren te sturen om ze te helpen bewegen, en stuurt ook informatie van het lichaam terug naar de hersenen en het ruggenmerg. Hierbij zijn motorische zenuwen betrokken.

• Autonome zenuwstelsel (onbewust)

Dit is het systeem dat de klieren en interne organen bestuurt, zoals het hart, de longen en het spijsverteringsstelsel. Dit systeem bestuurt de belangrijke delen van ons lichaam zonder dat we er over hoeven na te denken. We ademen zonder dat we er elke keer aan hoeven denken om adem te halen. Ons eten wordt verteerd zonder dat we daar wat voor hoeven doen. Als je hierbij stilstaat, realiseer je je hoe vernuftig het werkt, hoe je lijf voor je zorgt en steeds zoekt naar een vorm van balans.

De waakzaamheid van autonome zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel is complex en altijd druk. Naast het uitvoeren van belangrijke functies in het lichaam, helpt het autonome zenuwstelsel ons ook bij het scannen, interpreteren en reageren op gevaarsignalen. Er zijn afzonderlijke systemen aan het werk binnen ons autonome zenuwstelsel die ons helpen waarschuwingen over gevaar te lezen en erop te reageren.

• Het ventrale vagale systeem

Het ventrale vagale systeem wordt ook wel ‘social engagement systeem’ genoemd. Het ventrale vagale systeem (ventrale aftakking van de nervus vagus) is het meest nieuw en recent ontwikkeld in onze evolutie. Het is alleen bij zoogdieren (en dus ook mensen) aanwezig. Dit systeem zorgt er bijvoorbeeld voor dat we bij een conflict met elkaar kunnen blijven communiceren in plaats van direct te gaan vechten of vluchten of te bevriezen. Het ventrale vagale systeem speelt een wezenlijke rol bij het vermogen tot communicatie en is sterk verbonden met de prefrontale cortex.

Onze capaciteit voor sociaal contact heeft hier de lichamelijke basis. Het ventrale vagale systeem geeft de mogelijkheid tot kalmering en geruststelling en is intens verbonden met het hart. Een belangrijke functie van het social engagement systeem is defensieve mobilisatie (vechten-vluchten) en immobilisatie (bevriezing) te beperken.

Tijdens craniosacraal sessies is het ‘aanspreken’ van het ventrale vagale systeem een belangrijk onderdeel van de therapie. Er is veel aandacht voor luisteren zonder oordeel, het maken van contact (het zgn. ‘ritual of contact’), intunen op gezondheid en het afstemmen over afstand-nabijheid en de aanraking.

• Het sympatische systeem

Het sympatische systeem stimuleert het lichaam om te reageren op gevaarlijke situaties door mobilisatie. Dit wordt ook wel de ‘vecht-vlucht’ of ‘fight-flight’ reactie genoemd. Het systeem is dus gericht op de activatie en de meer primitieve vecht en vlucht responsen. Deze uiten zich vooral in romp en ledematen. Je kunt het sympatische systeem duiden als een actief vermijdingssysteem. Reacties die kenmerkend zijn als dit systeem actief is, zijn: verhoogde hartslag, snelle adrenalinestoot, je schrap zetten, jezelf beschermen/pantseren, in een split second wegduiken of wegrennen. Dit ‘adrenerge’ systeem is lastig tot rust te brengen omdat het primair gericht is op actie. Het sympatische systeem is veel ouder en is vanaf het niveau van reptielen en zelfs vissen aanwezig.

Tijdens een craniosacraal sessie kun je sympatische ontlading ervaren in de vorm van bijvoorbeeld warmte die vrijkomt, impulsen tot bewegen die voelbaar zijn in het lijf, verhoogde hartslag, verhoogde ademhalingsfrequentie, uiting van emoties en/of trillingen en schokken.

• Het parasympatische (dorsale) systeem

Het parasympatisch systeem is het oude systeem in ons zenuwstelsel. Het is gericht op het conserveren van energie en overleven. De reactie (of het gedrag) dat hierbij hoort, is bevriezen (freeze): je ‘voor dood houden’ verstijven en dissociëren. Het is het systeem van passieve vermijding. Het parasympatische systeem is voornamelijk verbonden met de inwendige organen en is, naast processen van herstel, gericht op ‘freeze‘ bij gevaar en ‘shutting down’ als dit niet helpt.

Dit mechanisme bestond al in de meest primitieve levensvormen. De dorsale nervus vagus zorgt ervoor dat het organisme bij gevaar inkrimpt en samentrekt en de lichaamsfuncties vertraagt. Dissociatie is een veel voorkomende uitingsvorm als gevolg van freeze en shutting down.

Parasympatische activiteit kun je tijdens de craniosacraal sessie in het lijf bijvoorbeeld ervaren als leegheid, afwezigheid, een lage hartslag, vlakke ademhaling. Als bevriezing wat mag ontdooien, kun je sensaties van de eerdergenoemde sympatische ontlading gaan ervaren.

Ervaren van veiligheid

Een gevoel van comfort en veiligheid en veerkrachtig door het leven kunnen gaan, zijn meestal het gevolg van een veilige hechting in de vroegste jaren van je bestaan. Bij veel mensen is dit proces van hechting niet optimaal tot stand gekomen. Al vroeg ontwikkelen we als gevolg hiervan onbewust overlevingsmechanismen om ons staande te houden. Die mechanismen kunnen heel actief (vechten-vluchten) of juist passief (verdwijnen, bevriezen) zijn.

Voortdurend gevoel van dreiging doorbreken

Gedurende het leven zijn er voortdurend triggers die de vecht-vlucht en/of freeze responses levend houden terwijl dat nu niet meer nodig is. Er ontstaat een toestand van hyperarousal (sympatisch) of hypoarousal (parasympatisch). Tijdens craniosacraal therapie ga je de activatie van je zenuwstelsel opmerken waardoor je inzicht kunt krijgen in je overlevingsmechanismen die je lange tijd hebben gediend. Zonder dit inzicht kun je deze activatie gemakkelijk interpreteren als bijvoorbeeld chronische vermoeidheid, depressie, hopeloosheid of wat anders.

Kenmerkend voor craniosacraal therapie is dat gewaarwording en bewustzijn gestimuleerd wordt door een respectvol contact en in een veilige ‘holding space’. Een cliënt zegt hierover:

“mede door de veilige omgeving en het vertrouwen dat Femke geeft, heb ik tijdens (en ook na) de craniosacraal-behandelingen een ongelooflijke rust van binnen ervaren. Het naar binnen keren en het van daaruit met liefdevolle aandacht voelen wat mijn lichaam wil zeggen, is keer op keer heel bijzonder en helend.”

Craniosacraal therapie ervaren

Ben je nieuwsgierig na het lezen van dit bericht en wil je nog even teruglezen wat craniosacraal therapie inhoudt? Lees meer over deze craniobehandelingen en in de blogposts ‘wat is craniosacraal therapie‘ en wat is ‘biodynamische cranio‘ kun je hierover lezen.

Wil je ervaren wat craniosacraal therapie kan betekenen voor het tot rust brengen van jouw zenuwstelsel? Je bent van harte welkom. Neem contact met mij op voor het plannen van een afspraak.